Hoogtepunten in deze marktupdate

Geopolitieke spanningen blijven toenemen in 2025.
Conflicten in het Midden-Oosten worden nauwlettend gevolgd.
Groeiende zorgen over kwetsbaarheden in digitale infrastructuur.
Onzekerheid blijft bestaan door de onvoorspelbare prijsbewegingen.
Weersinvloeden leiden tot opvallende pieken en dalen.
Nieuwe verplichting voor bedrijven om emissies te monitoren vanaf 2025.
Netbeheerder legt nieuwe verplichtingen op voor congestiemanagement.
Fors lagere gasvoorraden in Nederland verhogen de druk op de markt.
Verduurzaming wordt urgenter door stijgende emissiekosten en regelgeving.
Duurzame energieproducenten steeds aantrekkelijker om prijsvolatiliteit beter te managen.

Algemeen

Nieuw jaar, nieuwe kansen. En bedreigingen…

2024 ligt inmiddels achter ons en we zijn net aan het nieuwe jaar begonnen. Wat zal 2025 ons brengen? De geopolitieke spanningen blijven toenemen. Internationaal worden economische en territoriale belangen steeds nadrukkelijker geclaimd. Zo blijven discussies over soevereiniteit, zoals rond Groenland en Taiwan, hoog op de agenda staan. Tegelijkertijd houden conflicten in verschillende regio’s, zoals die in het Midden-Oosten, de aandacht vast.

Ook op technologisch en economisch vlak zijn er uitdagingen, zoals de groeiende zorgen over kwetsbaarheden in digitale infrastructuren, waaronder internationale datakabels. Daarnaast roepen uitgesproken standpunten van invloedrijke personen en bedrijven in het publieke debat verschillende reacties op.

De impact van deze ontwikkelingen op de energiemarkt en prijzen is nog onduidelijk, maar de verwachting is dat de volatiliteit ook dit jaar verder zal toenemen. Het opstellen van een solide inkoopstrategie en het verduurzamen van de bedrijfsvoering blijven cruciale stappen om voorbereid te zijn op deze onzekerheden.

Kolen

De kolenprijs is het afgelopen jaar sterk volatiel geweest. Forwardprijzen voor 2026 tot en met 2029 fluctueerden tussen $90 en $134 per ton. In tegenstelling tot forwardprijzen voor gas, waarbij prijzen voor 2026 en 2027 geleidelijk opliepen en die voor 2028 en 2029 vooral daalden, toonden forwardprijzen voor kolen een duidelijke golfbeweging. Prijzen stegen, daalden en stegen opnieuw in een onvoorspelbaar patroon.

Vanaf eind november maakten de kolenprijzen echter een scherpe duikvlucht: van ongeveer $132 per ton naar $111 per ton op het moment van schrijven. Ook de spotprijs voor kolen liet een soortgelijk patroon zien en noteert momenteel rond de $108 per ton.

Gas

Sinds begin 2024 zijn de forwardprijzen voor gas flink in beweging geweest. De forwardprijs voor 2026 is met ongeveer 30% gestegen, terwijl 2027 een stijging van circa 16% liet zien. De prijs voor 2028 bleef vrijwel gelijk, terwijl 2029 als enige daalde, maar wel met een aanzienlijke 12,5%.

De spotprijs voor gas was behoorlijk volatiel. Op 23 februari stond de spotprijs op €22,93 per MWh, terwijl deze op 30 december was opgelopen naar €47,63 per MWh. Dit betekent een stijging van maar liefst 108%, oftewel meer dan een verdubbeling in minder dan een jaar tijd.

En de beweging lijkt nog niet voorbij. De Europese gasvoorraden zijn momenteel gemiddeld voor iets meer dan 70% gevuld, een daling ten opzichte van 86% rond dezelfde tijd vorig jaar. Nederland heeft met 54% de laagste vulgraad binnen de EU, gevolgd door Kroatië (55%) en Frankrijk (57%). Bovendien staan de voorraden verder onder druk door de aanhoudende kou in Scandinavië, Duitsland en Frankrijk.

Hierdoor is de kans groot dat de gasprijzen, met name de spotprijs, in de komende maanden verder zullen oplopen.

Emissierechten

Op het eerste gezicht lijken de emissieprijzen op jaarbasis weinig te zijn veranderd, maar schijn bedriegt. Wanneer we kijken naar de forwardprijzen, zien we dat deze begin 2024 respectievelijk tussen de €80 en €85 per ton noteerden voor 2026 tot en met 2028. Begin 2025 liggen deze prijzen echter iets lager, tussen de €76 en €82 per ton.

Ondanks deze schijnbare stabiliteit zijn er aanzienlijke schommelingen geweest. De laagste prijs bedroeg slechts €56,15 per ton (voor 2026), terwijl de hoogste prijs uitkwam op €88,66 per ton (voor 2028).

Een vergelijkbaar patroon zien we bij de spotprijs. Deze begon vorig jaar op €75,96 per ton en noteert momenteel €74,36 per ton. Toch kende de spotprijs flinke bewegingen, met een dieptepunt van €52,22 per ton en een piek van €77,35 per ton.

Inwerkingtreding ETS2

Het nieuwe Europese emissiehandelssysteem (ETS2) gaat in 2027 officieel van start, maar al in 2025 beginnen de eerste verplichtingen om emissies te monitoren. Brandstofleveranciers moeten vóór 1 november 2025 hun vergunningsaanvraag en monitoringsplan indienen bij de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) en tegen die tijd beschikken over een emissievergunning. Voor deze vergunning is een monitoringsplan vereist, waarin wordt beschreven hoe de emissie van de geleverde brandstoffen wordt vastgesteld.

De invoering van ETS2 in Nederland zal naar verwachting vooral invloed hebben op de kosten van fossiele brandstoffen in de gebouwde omgeving en het wegvervoer. Dit kan resulteren in hogere energiekosten voor zowel huishoudens als bedrijven, wat extra druk legt op de transitie naar duurzame alternatieven, zoals warmtepompen en elektrische voertuigen. Tegelijkertijd biedt ETS2 kansen om de verduurzaming te versnellen. De toenemende druk om CO₂-uitstoot te reduceren zal bedrijven stimuleren om meer te investeren in schone technologieën en innovatieve oplossingen.

Elektriciteit

De elektriciteitsprijzen hebben zich anders ontwikkeld dan zowel de kolen- als gasprijzen en bevinden zich momenteel op ongeveer hetzelfde niveau als begin 2024. De forwardprijs voor elektriciteit in 2026 stond begin 2024 op €86,14 per MWh, terwijl de forwardprijs voor gas in 2026 toen €30,21 per MWh bedroeg. Momenteel is de forwardprijs voor elektriciteit 2026 gestegen naar €89,96 per MWh, terwijl de forwardprijs voor gas 2026 nu op €39,04 per MWh staat. Hoewel de elektriciteitsforwards nu weer op hun huidige niveau liggen, maakten ze in januari en februari een scherpe daling van meer dan 25%, om daarna weer op te lopen.

De spotprijs voor elektriciteit kwam gemiddeld uit op bijna €75 per MWh in 2024, met een laagste uurprijs van -€200 per MWh en een hoogste prijs van €872,96 per MWh. Op de EPEX-Spot werden in 2024 voor Nederland 465 uren met negatieve prijzen genoteerd, een nieuw record en aanzienlijk hoger dan de 316 uren in 2023.

Het afgelopen jaar heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat periodes met weinig zon en wind leiden tot zeer hoge uurprijzen, terwijl periodes met veel zon en wind juist zorgen voor veel uren met negatieve prijzen. Hierdoor wordt het voor duurzame energieproducenten steeds aantrekkelijker om batterijen bij hun zonne- en windparken te plaatsen, om zo prijsvolatiliteit beter te managen.

Balancering

Bij volledige inzet op de FCR (Frequency Containment Reserve) had je in 2024 met 1 MW een bedrag van €155.000 kunnen verdienen, op voorwaarde dat alle blokken dagelijks werden aangeboden tegen een biedprijs van nul euro. Ter vergelijking: in 2023 was dit nog €190.000, mede door een opvallend hoge bieding van €77.777 op 2 november dat jaar.

Voor de aFRR (Automatic Frequency Restoration Reserve) bedroeg de gemiddelde opbrengst op pay-as-bid-basis in 2024 €298.000 per MW voor opregeling en €187.000 per MW voor afregeling. In 2023 waren deze bedragen respectievelijk €388.000 en €276.000 per MW.

Bij de mFRR (Manual Frequency Restoration Reserve) waren de gemiddelde opbrengsten in 2024 €107.000 per MW voor opregeling en €102.000 per MW voor afregeling. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2023, toen de opbrengsten respectievelijk €101.000 en €79.000 per MW bedroegen.

Congestie

Eind 2024 is ook in Zuid-Holland congestie afgekondigd, waarmee inmiddels vrijwel het hele land rood kleurt. Dit betekent dat de beschikbare transportcapaciteit op het elektriciteitsnet ernstig beperkt is.

In Utrecht zijn de eerste brieven verstuurd aan elektriciteitsverbruikers, waarin zij worden verplicht om flexibiliteit aan te bieden aan de netbeheerders. Zij moeten een Congestion Service Provider (CSP) aanwijzen en biedingen doen via GOPACS, het congestieplatform van de netbeheerders.

Het Codebesluit ‘Verplichting aanbieden congestiemanagementdiensten’, dat in augustus 2024 in werking trad, schrijft voor dat netbeheerders bij het opleggen van de verplichting specificeren of deze geldt voor invoeding of afname van elektriciteit. Ook wordt vermeld voor welk type congestiemanagementproduct (redispatch en/of capaciteitsbeperking) een aangeslotene een aanbod moet doen. De verplichting is van toepassing op aansluitingen met een gecontracteerd transportvermogen van 1 MW of hoger.

Na de bekendmaking van de verplichting hebben producenten drie maanden en verbruikers zes maanden de tijd om een CSP aan te wijzen, hun aansluiting te laten prekwalificeren voor congestiemanagement en een aanbod te doen aan de netbeheerder. Het langere tijdsbestek voor verbruikers is bepaald door de ACM, omdat het voor hen vaak complexer is om vast te stellen welke flexibiliteit zij kunnen leveren. Dit heeft directe impact op hun bedrijfsprocessen en kan aanpassingen vereisen.

Heeft jouw aansluiting een gecontracteerd vermogen van 1 MW of hoger en heb je nog geen brief ontvangen? Neem dan contact met ons op. Wij kunnen je helpen met de voorbereiding, zodat je direct kunt reageren wanneer de brief wél komt. Zo ben jij klaar voor de toekomst.