De dalende trend zet door in spotprijzen terwijl de forwardprijzen verder oplopen

Algemeen

De daling van de spotprijzen heeft zich voortgezet. Gas is nu goedkoop, maar duurder voor de komende jaren. Kolen zijn relatief goedkoop, maar zowel de spot- als forwardprijs bewegen horizontaal, net als de forwardprijzen elektriciteit.

Ten opzichte van vorige maand zijn de prijzen fors gedaald: de TTF-frontmonth is bijna 14% gedaald, de kolenprijs iets meer dan 12% en de elektriciteitsprijs zit er met iets meer dan 13% mooi tussenin. De CO2-prijs is licht gedaald, maar die is enorm volatiel dit jaar.

Gas

De spotprijs van TTF is nog steeds dalend terwijl de forwardprijzen voor 2024 en verder juist oplopen. De dalende spotprijs is te danken aan verschillende omstandigheden, zoals de dalende vraag naar ruimteverwarming, de laagste gasprijs in de VS sinds september 2020 in combinatie met het feit dat de grootste LNG-exportterminal van de VS, Freeport, weer op volle kracht draait én de ruim gevulde gasvoorraden in Europa. Zelfs de ongeplande storingen bij de Noorse gasvelden kunnen de neerwaartse prijsdruk van de lagere gasvraag, de gevulde voorraden én de enorme aanvoer aan LNG- niet stutten.

Tegelijkertijd zien we de forwardprijzen oplopen. De belangrijkste oorzaak: angst! Angst voor een koude winter, angst voor een aantrekkende economie in China (daar is de LNG-import alweer flink gestegen dit jaar ten opzichte van vorig jaar). Wellicht zelfs angst voor de kwetsbaarheid van onze energie-infrastructuur.

Eind april is gestart met Aggregate EU. Dit is een initiatief van de Europese Unie om gezamenlijk 15% van de opslagcapaciteit gas van Europa in te kopen. Meer dan zestig partijen hebben zich al aangemeld en het idee hierachter is dat deze Europese samenwerking in staat is gas op de wereldmarkt in te kopen tegen een betere prijs dan wanneer de aangemelde partijen dit ieder voor zich doen.

Kolen

De spot- en forwardprijs voor kolen bewegen de afgelopen twee maanden vooral horizontaal. De brandbreedte spot was afgelopen twee maanden ongeveer $ 30 per ton en forward 2024 ongeveer $ 20 per ton. De relatief lage gasprijs én de hoge voorraadniveaus zorgen ervoor dat elektriciteitsproductie met gas- en kolencentrales momenteel meer concurrerend zijn.

In de maandprijzen is duidelijk te zien dat de winter van 2024 fors duurder is dan de winter van 2023. Dit heeft vooral te maken met de verwachtingen rondom de Chinese economie. In de eerste maanden 2023 is de Chinese import van kolen al 60% hoger dan in de eerste maanden van 2022. Daarnaast heeft de Chinese overheid bekend gemaakt geen invoerrechten op kolen te voeren tot en met in ieder geval eind 2023.

Het sluiten van de kerncentrales in Duitsland heeft minder effect op kolenverbranding gehad dan verwacht. In de eerste week na de finale sluiting werd het nucleaire gat nog vooral opgevuld met wind-op-land, aangevuld met wat extra kolen- en biomassaverbranding. In de tweede week na de sluiting waren het vooral waterkracht en zonne-energie die het gat hebben gevuld.

Kijken we op Europees niveau, dan zien we zelfs dat elektriciteitsproductie uit kolencentrales de eerste vier maanden 2023 34% lager is dan in de eerste vier maanden van 2022 terwijl de elektriciteitsproductie door kerncentrales in de vergelijkbare perioden óók lager is, namelijk 15%.

De stelling dat het sluiten van kerncentrales slecht is voor het milieu omdat deze worden vervangen door kolencentrales, kan vooralsnog niet worden onderbouwd met harde cijfers.

Emissierechten

De ontwikkeling van de frontmonth CO2-prijs blijft volatiel, maar toont sinds de dip in september vorig jaar weer een stijgende trend.  De Europese Unie voert vanaf 2027 een CO2-taks in voor import van klimaat-onvriendelijke goederen, genaamd de CBAM. Het Europees Parlement heeft deze week ingestemd met de invoering van de CBAM en in juni wordt er gestemd in de Europese Raad. Vanaf oktober 2023 moeten importeurs al bijhouden hoeveel CO2 er is vrijgekomen bij de productie van hun goederen en daarover rapporteren. Vanaf 2027 moeten importeurs CBAM-certificaten kopen voor de broeikasgasemissies in hun producten, tenzij deze al betaald zijn in het land van herkomst. CBAM is bedoeld om Europese producenten te beschermen tegen klimaatvervuilende import, maar lijkt in de praktijk al een manier te zijn om het EU-prijsbeleid te exporteren naar andere landen.

Elektriciteit

De spotprijs van elektriciteit blijft enorm volatiel. De voortschrijdend gemiddelde EPEX-Spot day-ahead-prijs is in 2023 inmiddels gedaald tot € 115,20. Op 19 april werd met een negatieve prijs van € 195,41 per MWh de laagste prijs van dit jaar genoteerd. Dit jaar zijn er al 56 uren met een negatieve prijs genoteerd en 16 met een nultarief. En de zomer moet nog beginnen.

De forwardprijzen bewegen al twee maanden horizontaal voorwaarts met een bandbreedte van ongeveer € 25,- per MWh. Dit terwijl de forwardprijzen gas voor 2024 en verder juist wel zijn opgelopen. In tegenstelling tot de maandsettlements van kolen, zien we bij elektriciteit juist een hogere prijs komende winter en een lagere prijs voor de winter daarna.

De snelle opkomst van zonne- en windenergie, vooral op zee, zet nog steeds door en zorgt voor steeds meer volatiliteit, zowel op de day-ahead en intraday prijzen als op de onbalansprijzen. In april is 12 keer noodvermogen afgeroepen, 5 keer voor afregelen en 7 keer voor opregelen.

Dit is terug te zien in de vergoedingen die TenneT betaalt voor aFRR en mFRR. De laatste heeft in april 50% meer opgeleverd dan in maart. Dit terwijl de FCR in april juist maar de helft heeft opgeleverd ten opzichte van maart. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de groei van batterijvermogen dat wordt aangeboden op de FCR-markt.