De energiemarkt in beweging: Onorthodoxe maatregelen, records en weerseffecten

Hoogtepunten

• Minister Jetten kondigt onorthodoxe maatregelen aan om het overbelaste energienet te stabiliseren

• Records worden verbroken in de energiemarkt, met 260 uren van negatieve prijzen op de day-ahead markt en extreem hoge onbalansprijzen

• De groei van zonne- en windenergie en elektrificatie vergroten de uitdagingen om het net in evenwicht te houden

• De gasprijzen zijn in oktober gestegen

• Kolenprijzen vertonen een vergelijkbaar patroon als gasprijzen,

• De prijzen voor emissierechten zijn gedaald door mild weer en meer windenergie

• Elektriciteitsprijzen volgen de gasprijzen, met lage en negatieve prijzen door veel wind- en zonne-energie

• Balanceringsmarkten ervaren extreme prijzen

Algemeen

Het was een bijzondere maand. Minister Jetten hield een persconferentie over de huidige status van het net. Het net zit vol en we moeten onorthodoxe maatregelen nemen. En die onorthodoxe maatregelen komen. Zo komen binnenkort de eerste flextenders op de markt. Tenders om batterijen op strategische locaties te plaatsen om TenneT te helpen het net in balans te houden.

Maar er zijn ook weer records gesneuveld. Zo hebben we inmiddels 260 uren met negatieve prijzen op de day ahead markt en zijn de onbalansprijzen voor afnemen door de € 2.000 per MWh gegaan en voor invoeden door de – € 1.500 per MWh. En we hadden twee uur en één kwartier lang regeltoestand 2 bij TenneT. In regeltoestand 2 verdient niemand geld aan onbalans. Geen batterij, geen windpark, geen zonnepark… Helemaal niemand.

Door de groei van zonne- en windenergie én de elektrificatie wordt de onbalans op het landelijke net alleen maar groter. De opeenvolgende tijden voor op- en afregeling worden steeds korter, de benodigde vermogens om het net in balans te houden alleen maar hoger.

Landelijke onbalans en lokale congestie. Ze kunnen elkaar versterken maar de één kan de ander ook helpen. Wij weten hoe dit zit. U ook?

Gas

De spotprijs (frontmonth) gas is afgelopen maand hard opgelopen, van € 39,34 per MWh op 2 oktober naar € 53,98 per MWh op 13 oktober. Inmiddels is de frontmonth prijs gedaald naar € 44,83 per MWh.

De forwardprijzen hebben dezelfde periode van stijging en daling laten zien. Voor de kalenderjaren 2025 en 2026 zit de gasprijs alweer onder het niveau van begin vorige maand. Alleen 2024 is nu nog iets hoger dan begin vorige maand.

De kortetermijnverwachtingen voor de gasprijs zijn in grote mate afhankelijk van komende winter. We zien in ieder geval dat ons gasverbruik afgelopen drie maanden (augustus, september, oktober) bij elkaar al 16% hoger is dan in dezelfde maanden vorig jaar (toen de gasprijs veel hoger was). Een ouderwetse winter kan zomaar voor oplopende prijzen zorgen, maar enkel door nervositeit.

De gasvoorraden zitten nog steeds op hoogste niveau ooit en in Nederland bijna op 100%. De voorraad is ongeveer 14 miljard m3 groot en normaliter, zeker met alle aanvoer van LNG, komen we daar makkelijk de winter mee door. Zelfs wanneer er een Elfstedentocht komt.

Kolen

Bij de kolenprijzen zien we hetzelfde beeld als bij de gasprijzen: een forse stijging in oktober maar de prijzen zijn nu weer op het niveau van begin oktober.

Emissierechten

De prijs voor emissierechten is hard gedaald. De frontmonthprijs is zelfs ruim onder de € 80,- per ton gedoken en daarmee door de bodem van afgelopen maanden. Ook de forwardprijzen voor 2024, 2025 en 2026 zijn stevig gedaald. 2026 zit nu onder de € 90,- per ton en 2024 tikt de 80 euro aan.. Oorzaak voor de lagere prijzen zijn het milde weer en relatief veel wind. Hierdoor is minder gas nodig voor verwarmen en het opwekken van elektriciteit waardoor ook minder CO2-rechten nodig zijn.

Elektriciteit

Dankzij de hoge correlatie tussen de gas- en elektriciteitsprijzen, zien we bij de forwardprijzen elektriciteit nagenoeg dezelfde ontwikkeling als bij de forwardprijzen elektriciteit: de forwards 2024 en 2025 zijn onder het niveau van begin vorige maand, alleen 2026 zit er nog nipt boven.

De impact van het weer wordt almaar duidelijker in de ontwikkeling van zowel de spot- als de onbalansprijzen. Veel wind- en zonne-energie leidt tot lage en negatieve prijzen. Tot en met oktober hebben we dit jaar al 260 uren met negatieve prijzen op de day ahead markt.

De gemiddeld voortschrijdende prijs op de day ahead markt is inmiddels gedaald tot net boven de € 97,- per MWh. Ter vergelijking: in 2021 zijn we op € 102,- per MWh uitgekomen en in 2022 zelf op € 242- per MWh.

Balanceringsmarkten

Donderdag 2 november tussen 16:00 en 20:00, zijn de vergoedingen voor de FCR, de balanceringsmarkt om het net op en rond de 50 hertz te houden, extreem hoog.

Voor de vier uur tussen 16:00 en 20:00 betaalt TenneT € 77.777,- per MW. In totaal is 34 MW gecontracteerd, de rekening bedraagt dus ruim € 2,6 miljoen. Ter vergelijking, normaal zijn de kosten voor dit blok een paar duizend euro, afhankelijk van gematcht volume en de gematchte prijs.

Tot en met 2 november 15:59 had je met 1 MW en 100% gematchte biedingen circa € 90.000 inkomsten gegenereerd op de FCR. Door de extreem hoge prijs in het blok van 16:00 tot 20:00, is dit nu al opgelopen naar € 169.000 en komt de FCR dit jaar waarschijnlijk weer net op € 200.000 per MW uit bij 100% gematchte biedingen.