Algemeen

Volatiliteit regeert op de Europese energiemarkten. Vooral de laatste dagen van augustus en eerste dagen van september hebben prijsbewegingen getoond die we niet eerder hebben gezien in de markt.

Net voor de zomer haalde minister Jetten het productieplafond van de kolencentrales er onverwacht af. Zijn doel om daarmee lagere elektriciteitsprijzen te realiseren, heeft hij niet gehaald. De elektriciteitsproductie door kolencentrales is wel fors opgeschroefd en kolencentrales verdienen nu bakken vol geld en draaien op volle toeren.

De hoge prijzen beginnen hun tol te eisen. Grote productiebedrijven als Aldel, Nyrstar en Yara hebben hun productie afgelopen dagen stilgelegd. Zij kunnen de hoge energiekosten onvoldoende doorberekenen in hun producten en leggen geld toe wanneer ze door blijven produceren.

Gas

De forwardprijzen gas zijn afgelopen week, nadat ze weken achtereen zijn gestegen tot uiteindelijk boven de € 300,- per MWh, opeens hard gedaald. De Cal23-prijs (de prijs voor levering het hele jaar 2023) is vrijdag net onder de € 200,- per MWh gesloten. Een daling van bijna 40% in vier dagen tijd.

Aanleiding voor deze daling was onder andere het bericht dat de Europese gasvoorraden eerder dan verwacht op de gewenste 80% vulgraad zit. Met deze 80% heeft de EU nu 22% van haar jaarverbruik in voorraden zitten.

Nu Brussel deze week heeft laten weten een prijsplafond te willen invoeren op Russisch pijpleidinggas, heeft Gazprom laten weten de levering van aardgas via Nord Stream niet te hervatten. Volgens Gazprom is sprake van een technisch defect.

Nederland verdubbelt deze maand haar LNG-importcapaciteit van 12 naar 24 miljard kuub. De Gate-terminal in Rotterdam wordt uitgebreid van 12 naar 16 miljard kuub en komende week meren de twee drijvende LNG-terminals aan in Eemshaven. Samen hebben deze 8 miljard kuub capaciteit.

Kolen

Door de forse toename van elektriciteitsproductie uit kolencentrales, is de vraag naar kolen, en daardoor ook de prijs, fors opgelopen. Zowel de spot- als de forwardprijs schuurt al weken tegen de $ 400,- per ton aan. Doordat de dollar fors sterker is geworden ten opzichte van de euro, is de prijs in euro momenteel even hoog als de prijs in dollars.

Wanneer de waterstanden van de grote rivieren weer op peil komen, zullen meer kolen kunnen vervoerd naar de Duitse kolencentrales en de prijs waarschijnlijk verder oplopen.

Emissierechten

Nu de vakanties voorbij zijn, komen de veilingen van emissierechten weer op gang. De toename van elektriciteitsproductie uit kolencentrales zorgt voor meer uitstoot en dus meer vraag naar emissierechten. De kortetermijnprijzen zijn hierdoor wel wat gestegen. De stijging staat echter nog niet in verhouding met de extra uitstoot. Dit duidt erop dat de markt er nog steeds vanuit gaat dat er extra rechten in omloop worden gebracht om de stijging van de elektriciteitsprijs verder te vertragen dan wel te verlagen.

Elektriciteit

Na de zorgen om de stijging van de gasprijs, maken meer en meer partijen zich nu zorgen om de stijging van de elektriciteitsprijs. In Brussel wordt opgeroepen ‘de elektriciteitsprijs los te koppelen van de gasprijs’. Vooropgesteld: de elektriciteitsprijs is niet gekoppeld aan de gasprijs. Doordat we in Europa ‘marginal pricing’ hanteren, wordt de elektriciteitsprijs vaak wel bepaald door de kostprijs van een gasgestookte elektriciteitscentrale. Dit komt doordat bij het tot stand komen van de marktprijs de merit order wordt doorlopen: eerst komen de goedkoopste producenten (zon, wind, kerncentrales), dan de wat duurdere (afval, kolen) en dan de duurste (gas, olie, diesel). Gascentrales vullen vaak de laatste benodigde MWh in en zetten daarmee de prijs die ook de goedkopere producenten betaald krijgen.

De elektriciteitsprijzen zijn momenteel nog volatieler dan de gasprijzen. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door het weer: ook afgelopen periode hebben we weer enkele uren met negatieve prijzen gehad toen er een overschot aan zonne-energie op de markt kwam. Anderzijds wordt het veroorzaakt door omstandigheden in andere landen. Denk hierbij aan Frankrijk. Zij importeren nu gemiddeld tussen de 15 en 20 GW doordat zoveel kerncentrales in onderhoud zijn. Wanneer al hun kerncentrales draaien, exporteren ze normaliter tussen de 15 en 20 GW. Noorwegen heeft problemen met hun waterkrachtcentrales als gevolg van aanhoudende droogte. De Noren kiezen er daarom voor eerst hun bassins op orde te krijgen voor de winter en minder elektriciteit te exporteren. Naast de hoge gasprijs heeft de elektriciteitsprijs momenteel dus ook andere uitdagingen. Gelukkig gaat Frankrijk ervan uit dat al hun kerncentrales komende winter weer op volle kracht kunnen draaien. Als dit lukt, zal dat een prijs dempend effect hebben.